Ernest Džons

Alfred Ernest Džons, (rođen 1. januara 1879, Rozfelin, Glamorgan, Vels - umro 11. februara 1958. godine u Londonu), bio je psihoanalitičar i veoma važna ličnost u razvoju ove profesije u Britaniji. Kao jedan od najbližih saradnika Sigmunda Frojda i njegov pristalica, napisao je iscrpnu Frojdovu biografiju u tri knjige.

Nakon što je završio studije medicine (1903.), Džons je postao član Kraljevskog koledža lekara u Londonu (1904) i obavljao praksu u nekoliko redovnih bolničkih i kliničkih mesta u tom gradu. Njegovo interesovanje postepeno se menjalo od kliničke medicine do neurologije, psihijatrije i, konačno, psihoanalize. Godine 1906. je sa svojim prijateljem Levisom Troterom otkrio Frojdove spise i to je podstaklo njegov interes za psihoanalizi u nemački jezik. Godinu dana kasnije, odlazi u Minhen gde se upoznaje sa nemačkom neurologijom i psihijatrijom. Sa Karlom Jungom je organizovao prvi psihoanalitički kongres u Salzburgu, Austrija (1908), gde je prvi put sreo i upoznao Frojda i raspravljao o planovima kako prevesti i širiti Frojdov rad u angloameričkom svetu. U jednom radu koji je napisao te godine i prezentovao ga na Međunarodnom psihoanalitičkom kongresu, Džons je skovao termin „racionalizacija“ koji je prihvaćen sa Frojdove strane i postao je deo psihoanalitičkog jezika kao pokušaj razumevanja nesvesne motivacije i emocija koje prate tu motivaciju. Naredne 1909. godine je otišao u Kanadu, gde je počeo da radi u Opštoj bolnici u Torontu i uzeo kao izborni predmet nastavu psihoanalize i eksperimentisao sa psihoanalitičkim tehnikama. Glavni doprinos Džonsonovoj psihoanalitčkoj teoriji proizašao je iz njegove primene psihoanalitičkih principa u antropologiji, folkloru, umetnosti i književnosti. Njegov čuveni esej (1910), koji objašnjava karakter Hamleta u smislu Edipovog kompleksa, kasnije je revidiran i objavljen u knjizi kao Hamlet i Edip (1949).

Džons je bio aktivan u osnivanju Američkog psihoanalitičkog udruženja (1911). Pisao je monografije o proučavanju sugestije, simbolike, formiranja karaktera i opsesivnih neuroza; Ti radovi su prikupljeni u delu Papers on Psicho-Analisis (1913). Nakon povratka u London 1913. godine, počinje sa praktičnom primenom psihoanalizei  preduzeo je kratku ličnu analizu sa Šandorom Ferencijem. Tokom iste godine osnovao je Londonsko društvo psihoanalize, ali je na kraju raspustio društvo jer su neki njegovi važni članovi favorizovali Karla Gustava Junga. Tokom Prvog svetskog rata, Džons je nastavio da radi kao privatni analitičar u Londonu, a takođe je predavao psihoanalizu, kako u Londonu tako i van Londona, postepeno šireći novu disciplinu u medicinskoj struci koja je postajala poznata i široj javnosti. Naročito su važni njegovi doprinosi na temu šok-neuroza.

Osnovao je institut i kliniku, kao i Međunarodni časopis za psihoanalizu, koji je uređivao do 1939. godine. Tokom tridesetih godina, Džons je pomogao mnogim raseljenim nemačkim analitičarima da se presele u Englesku. Posle nacističkog preuzimanja Austrije 1938. godine, Džons je igrao ključnu ulogu u pružanju pomoći Frojdu i njegovoj porodici da odu u London. Džons je igrao važnu ulogu posrednika između Ane Frojd i Melani Klajn tokom takozvanih "kontroverznih diskusija" ranih 1940-ih. Godine 1946. povukao se iz aktivnog života Britanskog psihoanalitičkog društva u Plat, svoju prekrasnu kućicu u Susseku. Poslednjih deset godina svog života posvetio je pisanju Frojdove biografije Život i dela Sigmunda Frojda (1953-57) o životu i radu Sigmunda Frojda i svoju autobiografiju slobodnih asocijacija (1959), kao i prikupljanju i nekih njegovih kliničkih radova.

Džons je nesumnjivo bio najbolji organizator i političar u prvoj generaciji Frojdovih sledbenika. Bez njegove ogromne energije i ogromnog rada, psihoanaliza, kako u angloameričkoj sferi, tako i u svetu u celini, ne bi bila to što jeste. Ne sme se zaboraviti njegov teoretski i klinički doprinos psihoanalizi i njegovom širokom interesovanju za primenjenu psihoanalizu. Značajan doprinos je njegova ideja o afanizisu ili sindromu psihičkog praznjenja. Među njegovim publikacijama, posebno su važne "Teorija simbolizma" (1948) i "Rani razvoj ženske seksualnosti" (1948), nastale pod uticajem učenja Melanie Klein. Umro je od raka bešike 1958. godine.

Razvoj ženske seksualnosti

Džons često govori o predrasudama koje analitičari gaje prema ženama potcenjujući važnost ženskih polnih organa smatrajući da se žene razmeću neskrivenim pretpostavljanjem muškog organa. U jednom članku on analizira pet slučajeva ženske homoseksualnosti i ističe da žene imaju strahove koji su projektovani u isto tako strašnu budućnost kao što su strahovi muškaraca. Iza straha od kastracije, kod oba pola odslikva se u stvari strah od nestajanja seksualnosti (afanizis). Afanizis se različito ispoljava kod žena i muškaraca. Kod žena taj strah manifestovaće se suštinski u obliku razdvajanja a odatle će poteći i strah da će biti ostavljena. Kod žena, ranije nego kod muškaraca razvija se nad-ja i dete prema Džonsu gradi nad-ja da bi uzrok sopstvene manjkavosti projektovalo u spoljašnji svet. Frustracija može biti u stanju da proizvede krivicu i nad-ja a nad-ja se bori protiv želja koje nisu određene da budu zadovoljene.

Ernest smatra da u razvoju devojčice postoji neposredan prelaz s oralnosti na edipalni stadijum. S oralnog odnosa sa dojkom devojčica prelazi na fantazam felacije tj. autoerotsko supstitutivno zadovoljenje. Heteroseksualnost zahteva da se sadistička faza uspostavi kasnije kako fantazam felacije ne bi bio praćen suviše snažnom kastratorskom oralnom aktivnošću. U početku je odnos s penisom pozitivan ali uskoro se javlja zavist zbog penisa i tu treba napraviti razliku između autoerotske preedipovske zavisti zbog penisa i zavisti koje je erotska edipovska.

Homoseksualne žene dele se na one koje su sačuvale interesovanje za muškarce ali bi htele da budu smatrane kao da su jedan od njih i na one koje se ne interesuju za muškarce nego za žene i za njih žene predstavljaju njihovu vlastitu ženskost. Prva grupa ovih žena se odlučiča da sačuva svoj objekat ali da pri tom napusti svoj pol i pri tom se poistovetila s ocem želeći da joj on prizna muškost. Žene iz druge grupe su se takođe poistovetile s ocem ali su pri tom napustile oca kao objekat. U stvarnosti njihove partnerke predstavljaju njihovu projektovanu ženskost i ovakve žene poriču svoju želju za penisom jer imaju nameru da pokažu kako ga već poseduju.

Falusna faza

U članku iz 1927. Godine Džons ističe da je falusna faza kod žena odbrambena i uzgredna a da kod dečaka ne predstavlja prirodnu fazu razvoja. Falusna faza se po njemu može podeliti na dve faze: protofalusnu, koju karakteriše jedinstvo genitalnog organa s isključenjem vagine (mali dečko misli da svi poseduju penis a devojčica misli da svi imaju klitoris) i deuterofalusnu kada dečak i devojčica misle da svet nije podeljen na „muški“ i „ženski“ nego na „falusni“ i „kastrirani“. Ova faza, koja je konfliktna kod oba pola, praćena je zebnjom.

Obeležja falusne faze, kada ona preovlađuje u kliničkoj slici odrasle osobe, povezane su sa ovim dubokim zebnjama. Kod odraslog interesovanje je usmereno na penis sa sumnjama u njegovu veličinu ili u njegovu sposobnost. Za ovu fazu je značajno i to što se dečačić malo ineresuje za osobe suprotnog pola a više se upoređuje s drugim dečacima.Falusna faza nije normalna faza razvoja već neurotični kompromis. Ona je kod oba pola povezana sa edipovskim željama koje su opasne i mogu da dovedu do kažnjavanja. I dečak i devojčica imaju želju da kastriraju roditelja istog pola i oboje se plaše da će zauzvrat biti kastrirani, oboje imaju pozitivan Edip – kompleks.

Kod devojčica Džons naglašsava opoziciju između dve koncepciježenskosti koje hotimično definiše na grub način. Jedna kocepcija pretpostavlja da je devojčica dečko koji je pao u ženskost zbog neuspeha svoje muškosti a druga od početka zamišlja devojčicu kao žensko i kao da je upala u odbrambeno muško držanje zbog poraza svojih ženskih želja. Edip devojčice ulazi u igru u trenutku kada ona opaža da ono što želi (penis) poseduje njena majka koja na taj način postaje njena suparnica. Falusne želje devojčice povezane su sa njenim sadizmom prema majčinom telu i sa njenim strahovima od odmazde koja je uperena na unutrašnjost njenog tela pri čemu Džons podseća na vrlo česte ženske strahove od unutrasnjih bolesti. Suzbijanje ženskosti kod devojčica povezano je sa mržnjom prema majci i sa strahom od majke.

Hamlet i Edip

Hamlet i Edip je studija objavljena 1954 godine u Njujorku u kojoj se Džons bavi najeksplicitnijom analizom Hamleta, najpoznatije Šeksirove tragedije u kojoj se ponašanje glavnog junaka podvrgava psihoanalitičkom tumačenju.

Ernest Džons je ovu studiju napisao sledeći Frojdove primedbe o drami. Tražeći potvrdu svoje teorije Edipovog kompleksa, Sigmund Frojd je 1897. pisao svom prijatelju Vilhelmu Flisu da je Edipov kompleks možda i u osnovi Hamleta. Pri tom se ne govori o Šekspirovoj svesnoj nameri, već o mogućnosti da je neki realni događaj podstakao autora da ga tako prikaže, u smislu da je njegovo nesvesno razumelo nesvesno njegovog junaka. Ovo Frojdovo objašnjenje objavljeno je u V poglavlju njegovog dela Tumačenje snova. “Njegova savest je njegov nesvesni osećaj krivice. I nije li njegova seksualna otuđenost kad razgovara sa Ofelijom tipično histerična?… I zar on na kraju ne kažnjava samog sebe na onaj isti čudesni način kao i moji histerični pacijenti? - ističe Frojd.

Džons objašnjava Hamletovu misterioznu prokrastinaciju kao posledicu Edipovog kompleksa. Sin kontinuirano odgađa čin osvete i sve vreme okleva, nemoćan zbog komplikovane psihodinamičke situacije u kojoj se nalazi. Premda mrzi svog bratoubilačkog strica, ipak se nesvesno identifikuje s njim - jer je stric ubio Hamletovog oca i oženio se njegovom majkom. Klaudije je izvršio ono što su Hamletove sopstvene nesvesne želje. Osim toga, brak s Hamletovom majkom nesvesno daje stricu status oca što pobuđuje Hamletove destruktivne impulse i izaziva veliku teskobu. Srž Hamletovog nedelovanja je poistovećenje sa Klaudijem (podići ruku na Klaudija značilo bi ubiti sebe) i divljenje prema čoveku koji je uradio ono što je Hamlet podsvesno želeo.

Jelena Nikolić, psiholog